به گزارش خبرنگار مهر، درياي خزر بزرگترين درياچه جهان است که با درياهاي آزاد ارتباط ندارد. جدايي اين درياچه از درياهاي آزاد به اين مهم منجر شده است که سطح اين دريا در يک دوره زماني چند ساله به آرامي افزايش يافته و هنگامي که به حداکثر ارتفاع خود مي رسد با همين آهنگ رو به کاهش مي گذارد که اين امر به ايجاد پديده اي به نام تراز آب درياي خزر منجر شده است.
تغييرات آب ورودي رودخانه هاي منتهي به دريا و شدت تبخير از جمله دلائلي است که توسط کارشناسان براي تغييرات تراز آب درياي خزر عنوان مي شود.
نوسانات شديد تراز آب در بعضي از دوره هاي زماني باعث ايجاد خسارت هاي زيادي در کشورهاي حوزه درياي خزر شده است. در ايران نيز آثار مخرب بالا آمدن آب دريا در سواحل شمالي طي سال هاي 1373 تا 75 مشهود است و عواقب آن نيز همچنان دامنگير ساحل نشينان بوده که برخي از اين عواقب در کوتاه مدت قابل جبران نيست.
مطالعات آماري بلند مدت نوسان هاي تراز آب دريا تاکنون ما را به پيش بيني درست بالا و پايين آمدن آب دريا قادر نکرده است به گونه اي که دکتر حميد عليزاده رئيس پژوهشکده علوم دريايي موسسه ملي اقيانوس شناسي در گفتگو با مهر با تاکيد بر اينکه پيش بيني هاي روند تغييرات آب درياي خزر در حد چند ماه است يادآور شد که در کليه محيطهايي که شرايطي مشابه درياي خزر دارند پيش بيني ها تنها براي چند ماه است.
وي با تاکيد بر اينکه 70 درصد از تغييرات اقليم کشور متاثر از تغييرات اقليم اقيانوس اطلس و درياهاي وابسته به آن است گفت: براي برآورد تغييرات آب درياي خزر علاوه بر تغييرات اقليم بايد اثرات چرخه آب درياي خزر را مورد توجه قرار دهيم چراکه در صورتي که چرخه آب دريا سريع باشد به دليل آنکه آب سرد در سطح قرار مي گيرد، ميزان تبخير کاهش مي يابد از اين رو سطح آب افزايش مي يايد.
بررسي داده ها آمار بلندمدت تراز آب درياي خزر نشانگر آن است که در سال آبي 1355 تا 1356 سطح تراز آب به پايين ترين مقدار خود يعني به منهاي 44. 28 متر رسيد و پس از آن روند افزايشي خود را آغاز کرد به گونه اي که در ميان سال هاي آبي 1373 تا 1374 بيش از 2.3 متر افزايش يافت. تراز سطح آب در طول سالهاي بعد، داراي افت و خيزهاي مختصري بوده و مجددا از سال آبي 1379 تا 1380 تراز سطح آب شروع به افزايش کرده و تا پايان سال آبي 1384 تا 1385 حدود 20 سانتيمتر افزايش يافت.
نوسان هاي سطح آب درياي خزر از سال 1305 تا پايان سال 1385
عمده آب درياي خزر از حوزه "ولگا" است که مساحتي به اندازه ايران دارد در صورتي که بارندگي در اين حوزه زياد باشد با افزايش سطح آب در اين دريا مواجه هستيم. علاوه بر حوزه رود ولگا، تغييرات اقليم در اقيانوس آتلانتيک و درياي سياه نيز روي درياي خزر تاثير دارد از اين رو براي پيش بيني روند تغييرات در درياي خزر بايد تغييرات اقليم در اقيانوس اطلس شمالي را مورد بررسي قرار گيرد.
براي بررسي و تحليل ميزان جابجايي آب درياي خزر تاکنون روشهاي مختلفي ارائه شده است ولي اخيرا دانشمندان دانشگاه برونل انگلستان با استفاده از حلقه هاي درختان درصدد تحليل وقايع طبيعي چون توفانها، آتشفشانها، زمين لغزش ها و تراز آب شدند.
اين محققان اميدوارند با به دست آوردن شواهدي بتوانند در ايران از طريق حلقه هاي درختان تراز آب درياي خزر را تحليل کنند.
ظهور علم نوين براي تحليل بحرانهاي طبيعي
اندي مور پژوهشگر دانشگاه برونل انگلستان در گفتگو با خبرنگار مهر، تحليل حلقه هاي درخت را علمي ميان رشته اي توصيف کرد و اظهار داشت: اين رشته علمي از علوم اکولوژي، بيولوژي و مخاطرات طبيعي بهره مي گيرد و به تحليل ريسک وقوع مخاطرات طبيعي مي پردازد.
وي با بيان اينکه اين علم به تحليل وقوع بحرانهايي چون فوران آتشفشانها، زمين لغزشها، تراز آب درياها، توفان و سيل مي پردازد خاطرنشان کرد: مطالعات بحرانهاي طبيعي از طريق حلقه هاي درخت در آمريکا و اروپا آغاز شده است. در اين تحقيقات سعي مي شود تا با تحليل حلقه هاي درختان حوادث طبيعي که در گذشته رخ داده است را تحليل کنيم.
پژوهشگر دانشگاه برونل انگلستان در اختيار داشتن اطلاعات پديده هاي طبيعي منطقه را از پيش نيازهاي اين مطالعات دانست و ياداور شد: با استفاده از اين علم و داده هاي ثبت شده حتي مي توان تراز آب درياي خزر را تحليل کرد.
وي همچنين با تاکيد بر اينکه علم حلقه هاي درخت براي تحليل بحرانهاي طبيعي علم نويني است، ادامه داد: در حال حاضر تحقيقاتي در اين زمينه در دستور کار قرار دارد از اين رو به صراحت نمي توان پاسخ درستي در خصوص رابطه حلقه هاي درخت و بحرانهاي طبيعي ارائه داد. ما اميدواريم با ادامه اين تحقيقات بتوانيم به پاسخ منطقي دست يابيم.
مور به جزئيات اين تحقيقات اشاره کرد و توضيح داد: درختان داراي حلقه هايي هستند که از آنها براي تعيين سن آنها استفاده مي شود ميزان رشد و از بين رفتن اين حلقه ها نشان دهنده وقوع يکسري حوادث طبيعي است که با مطالعات آنها مي توان به اين وقايع پي برد. از اين طريق مي توان وقوع پديده هاي طبيعي چون آتشفشان، زمين لغزش، توفانها و يا تراز آب دريا را تحليل کرد.
اين محقق ادامه داد: با استفاده از علم ديرينه شناسي و مقايسه درختان نابود شده و درختان زنده مي توان پي برد که چه زماني پديده هاي طبيعي رخ داده است. اين مطالعه همچنين در زمينه تراز آب نيز کاربرد دارد. از اين طريق مي توان سطح تراز آب را تعيين کرد.
وي با تاکيد بر اينکه با کمک علم ديرينه شناسي و حلقه هاي درختان مي توان ميزان تغييرات تراز آب در درياي خزر تحليل کرد، اضافه کرد: اين علم در ايران ناشناخته است و اميدواريم با پيدا کردن شواهد در سواحل ايران با همکاري مشترک، اين علم را در ايران در زمينه بررسي و تحليل تراز آب در درياي خزر اجرايي کنيم.
