بهره برداری از چشمه

[ameneh]

سلام به همه دوستان.

این سوالی که میپرسم سوال یکی از دوستان دانشجوی بهداشت محیط هست که چون متاسفانه دسترسی به سایت نداشتند از من درخواست کردند که سوالاتشون رو مطرح کنم تا

شما دوستان راهنماییشون کنید...

سوال 1: مشکلاتی که سر راه بهره برداری از چشمه که از محل ظهور تا محل مصرف ان باغ ها و فعالیت های زراعی داریم چه راهکارهایی پیشنهاد می کنید؟؟؟

سوال 2 : اشغالگیر های مایل و اتوماتیک با هم فرقی دارند؟؟ مشکلات بهره برداری از این اشغالگیر ها و راه حل انها چیست؟؟؟

ممنون میشم اگر منابعی رو هم معرفی کنید.

با تشکر

[s91]

سلام
دوست عزیز امیدوارم این مطلب در رابطه با بهسازی چشمه ها مفید باشه
http://dl.mozh.org/up/12.rar

[naderloo]

سلام
دوست عزیز امیدوارم این مطلب در رابطه با بهسازی چشمه ها مفید باشه
http://dl.mozh.org/up/12.rar

[JUSTIFY]سلام و ضمن تشکر دیدم مطلب جالبی است لذا همینجا درج کردم
به نام خدا
انتخاب محل
ابتدا بايد موارد زير چك شود :
1- آيا جامعه و مردم خواهان حفاظت چشمه هستند ؟
2- آيا مصالح ساختماني لازم در دسترس هست ؟
3- آيا جامعه نيز از طرق مختلف مانند مسئولين محلي بايد پرداخت هزينه آز مايشگاه , مصالح , حمل ونقل و . . . . همكاري كنند .
4- ميزان دبي چشمه در حال حاضر اندازه گيري چك شود .( براي مثال با قرار دادن يك لوله داخل لايه اي از سد خاكي يا آببند در بالاترين نقطه و اندازه گيري مدت زمان پر شدن ظرفي كه حجم آن براي ما مشخص است ) .
با حفاظت چشمه , شما ممكن است بتوانيد ميزان دبي و جريان چشمه را افزايش دهيد اما بايد توجه كرد كه بايد آب به اندازه كافي بود و تامين كننده نياز جامعه تحت پوشش خود باشد . چه معمولي از سال دبي چشمه اندازه گرفته شده است ؟ آيا جامعه متوجه جريان آب چشمه مي باشد .
توالتها : محل نگهداري حيوانات و . . . . در محل نبايد موجود باشد , چون در غير اينصورت احتمال آلودگي با خطر آلودگي آب چشمه وجود دارد و آن واحد ها بايد حداقل به شعاع 50 متر از چشمه فاصله داشته باشند .
محل بايد شيب كافي داشته باشد طوري كه آب و فاضلابهاي سطحي را براحتي دفع نمايد .

پيدا كردن مسيرهاي اصلي جريان :
پيدا كردن و تعيين محل بوته زارها و چمنها و علفهاي بلند .
شروع كار از بالاترين نقاطي كه نشان مي دهد آب از خاك خارج شد و حفر كردنبه طوري كه بيشترين آب را از نقاط مختلف به داخل تراشه ها از هر كدام از چشمه ها به اندازه كافي بود عمليات را متوقف مي كنيم اگر بيشتر از يك منبع اصلي وجود داشته باشد مي توانيم چندين تراشه را به هم متصل نمائيم .
اگر مسيرها اصلي جريان موجود نباشد , ممكن است حفاري يك تراشه عريض شيبدار عميق ضرروي باشد به طوري كه از نفوذ آب بداخل لايه ها جلو گيري كند .

حفاظت منبع و انتخاب نحوه انتقال آب :
مركز چشمه در بالاي تراشه بايد بوسيله سنگهاي تميز پوشيده شود طوري كه آب بتواند به داخل ترانشه جاري شود سنگهاي با قطر40 –10 ميلي متري معمولا" كافي است و اين بايد با يك لايه اي از سنگهاي در شتر و سپس يك لايه از گل يا خاك حدود 10 سانتيمتر پوشانده شود .
اين خاك يا گل بوسيله بوسيله رطوبت وخمير شدن آن وبا پا زدن آماده شده و سپس به حالت نرم ويكنواخت تبديل مي شود .
منظور از وجود آن لايه گلي جلوگيري از ورود آبهاي سطحي و مواردي كه جهت پر كردن ترانشه مي باشد .
يكبار آن لايه گلي بايد بازده شود و مسير داخل محل ترانشه با مواردي كه از محل بموقع حفر تراشه كنده شده پر شود . نحوه بريدن تراشه به اين صورت است كه بايد با پا زدن در لايه هاي حدود 10 سانتيمتر شود لايه نهائي بايد مسطح خاك باشد كه البته بهتر است كسي بالاتر از زمينهاي اطراف قرار گيرد تا ميزان نشست لايه فوق در آينده بشود از طرفي برجستگي ايجاد شده به عنوان يك نشانه براي يافتن مراكز چشمه ها و مراجعات و بازديدهاي آينده جهت بررسي و ثبت وضع آنها مفيد مي باشد .
در ضمن سطح لايه نهائي بايد با علفهاي ريشه دار براي جلوگيري از فرسايش خاك كاشته شود .با اين شرايط اگر مشكلاتي اتفاق بيافتد مركز چشمه ها را براحتي و خيلي سريع مي توان پيدا كرد .
اين گزينه هم اين است كه يك سنگ تخت و بزرگ مي توان در روي خاك و دقيقا" بالاي چشمه به عنوان نشان قرار داد .
دو حالت مطلوب براي انتقال آب از منبع حفاظت شده به محل مورد نظر و يا جائي كه قصد استفاده از آب را دارند ( مظهر چشمه ) وجود دارد :

1 با كفه ترانشه پر شده از سنگ : اگر كف ترانشه ايي كه شما تا مركز چشمه حفر كرده ايد در لايه غير قابل نفوذي قراردارد و اگر آن به اندازه كافي صاف و شيبدار باشد سپس مي توان عمليات پر كردن ترانشه را با يك لايه از سنگها شبيه به روش معمولي كه توضيح داده شد ودر شكل 4 نشان داده شده است انجام داد . آب مي تواند از بين سنگها در طول ترانشه جاري شده و به مظهر چشمه برسد .
2 بـا كـمك لوله : اگر امكان تهيه لوله باشد يك لوله پلي اتيلن با قطر داخلي 50- 30 ميلي متري ( يا قطر مناسب با شرايط منطقه ) مي تواند در انتقال آب مورد استفاده قرار گيرد . البته استفاده از لوله سه مزيت دارد :
حذف مقدار اتلاف آبي كه مي تواند در اثر انتقال از ترانشه پر شده از سنگ وجود داشته باشد .
حفاظت آب چشمه از آلو دگي و انتقال آن به مظهر چشمه .
- اگر بخواهيم و اگر توبو گرافي منطقه مناسب باشد مي توان در مواردي اجازه داده تا لوله در محل مناسب و روي زمين قرار گيرد .
اين بدان معني است كه ار حفاري زياد براي انتقال آب به مظهر چشمه يا محل مورد نظر و يا حفاري زياد براي ساخت ديوار محافظ لوله در مظهر چشمه و همچنين حفاري زيادي براي تهيه زهكشي , باب چشمه نيز جلوگيري مي شود و فقط ساختن يك ديوار محافظ كوچك جهت حمايت و نگهداشتن لوله در محل خروج از زير زمين در مظهر چشمه لازم و نيروي ضروري است .
انتخاب موقعيت ديوار حمايت كنند در محل خروج لوله :
در انتخاب موقعيت اين ديوار وارد ذيل قابل توجه مي باشند :
1- اگر تراشه ايي كه جهت انتقال آب استفاده مي شود از سنگ پر شد و ديوار حامل نزديك به مركز چشمه باشد . احتمال كمتري وجود دارد كه آب چشمه آلوده ويا از مسير اصلي خود منحرف شود .
2- اگر حفاري براي ساخت ديوار حامي خيلي به مركز چشمه نزديك باشد ممكن است اثر معكوس روي الگوي جريان آب در محل وچشمه از مسير اصلي خود منحرف شود .
3- هر چه ديوار به مركز چشمه نزديكتر مي شود بايد از ديوار حامي قويتر و مستحكمتري برخوردار باشد البته ساخت يك ديوار كوچك و آن هم دور از مركز چشمه ممكن است اقتصادي ترين راه حل باشد . اگر هزينه افزايش طول لوله يا ترانشه پر شده از سنگ گران نباشد .
4- حفاري براي احداث ديوار نگهدارنده لوله در محل خروج از زمين و محوطه داخلي و متحلقات آن :
1 انحرافي آب : احداث اين ديوار بايد در محيطي خشك انجام گيرد و طي اين مرحله به دو روش زير مي توان از جريان آب چشمه به داخل محل حفاري شد , جلوگيري كرد :
الف : بوسيله استفاده از سد خاكي موقتي در ترانشه اصلي جهت انحراف آب به داخل ترانشه انحرافي
ب : بوسيله انتقال آب پشت محل حفاري شده در يك لوله يا جوي و آبرو مناسب كه در محل ساخته و آماده شده است .

2- ساخت و احداث ديوار نگهدارنده و لايه سنگي اطراف آن : انواع مواد مختلف را مي توان در احداث ديوار نگهدارنده استفاده كرد . اما آجرهاي پخته قالبهاي سيماني و يا سنگهاي رسوبي و . . . كه با نسبت به سيمان به شن وماسه بصورت شفته مواد مصرفي هستند . اين ديوارها نيروي وارد از طرف خاك پشت آن را تحمل مي كند و از طرفي يك لايه زهكشي پشت ديوار نگهدارنده از اثر نيروي هيدروليكي نيز جلو گيري ميكند .

3- ساخت پله ها و كف سنگي جلوي ديوار : منظور از احداث اين قسمتها در دسترس قرار دادن محل خروج آب از لوله براي مصرف كنندگان ميباشد . اين محوطه سنگي همچنين فونداسيون ديوارها را حفاظت ميكنند و بايد شيب تخليه پساب چشمه را بداخل زهكش هدايت نمايد . اگر محل عبور مصرف كنندگان آب چشمه با وجود پل ديگر تمايلي به استفاده از پله را نداشته باشند .

6-ساخت كا نال انحرافي آبهاي سطحي و حصارورا بند دور مركز چشمه :
پشت بالاي مركز چشمه بايد جهت حفاظت از ورود آلودگيهاي ناشي از حيوانات و مردم بوسيلهمانع محدود شود .آن حصار بايد حداقل به طول 10 متر بالاتر از مركز چشمه ادامه داشته باشد براي جلوگيري از آلوده شدن آب چشمه در اثر ورود آبهاي سطحي به محيط محصورشده و داخل چشمه بايد يك نهر يا كانال بالاتر از حصار واطراف مركز چشمه ساخته شود طوري كه انتهاي اين نهر مانند شكل (9) از دو طرف آزاد باشد .
حل اين كانال بايد قبل از احداث حصار يا خاك با توجه به يوتو گرافي محل انتخاب مشخص شود . در سطح داخلي اين حصار اگر در دستور دست بايد چمن وعلفهاي و سبزه هاي دائمي كاشته شود و بايد از رشد ما بر گياهان هرزه جلوگيري شود و سطح آن پاكيزه و تميز باشد و از نفوذ ريشه هاي گياهان به داخل ترانشه هاي آب چشمه جلوگيري شود . واز طرفي حصار ايجاد شده بايد دوام و مانع كافي براي جلوگيري از ورود حيوانات به محوطه آن را داشته باشند .

7-آموزش مردم و جامعه : آموزش مردم وجامعه بايد حتي قبل از شروع كار بهسازي چشمه شود . آنها احتاج دارند و بايد بفهمند و بدانند كه چگونه بيماريهاي منطقه از طريق آب بسرعت گسترش مي يابند و خطر ناكند و چگونه آب تميز چشمه قبل از اينكه آنها بنوشند مي تواند آلوده شود .
بهتر است در اجتماع استفاده كننده از آب چشمه , كميته مخصوص مراقبت از چشمه تشكيل داد, و يك الي 2نفر به عنوان سرپرست انتخاب شوند . مي توان مردم را از آموزش داد واز خطرات بهداشتي مرتبط با چشمه مطلع كرد و كلا" آنها بايد تشويق شوند تا هر چه بيشتر جهت حفاظت و مراقب از چشمه بكوشند .

چشمه : خارج شدن آبهاي درون زميني به طور طبيعي وظاهر شدن آن درسطح زمين را چشمه مي نامند . چشمه ها غالبا" در كنار تپه ها ، دامنه كوهستان ها ، ويا در طول ساحل رودخانه ها ظاهر مي شوند .
بهسازي چشمه : براي اينكه آب چشمه درسطح زمين آلوده نگردد چشمه ها را بايد بهسازي كرد ،آب دريك محزن بتوني يا سيماني جمع آوري شده وتوسط لوله خارج ميشود ، روي مخزن پوشانده ميشود تا آبهاي سطحي وارد ان نشود ، آب چشمه ها ممكن است از آبهاي زير زميني عميق ويا آبهاي كم عمق تامين گردد .آگر آب چشمه از آبهاي كم عمق تامين شود امكان دارد آلوده باشد وبايد پس از ضدعفوني كردن به مصرف برسد ، آب اين قبيل چشمه ها معمولا" پس از بارندگي كدر ميشود واز نظر آبدهي در فصول مختلف تغيير مي كند .براي بهسازي كردن چشمه ها لازم است اطراف آن جوي هاي انحرافي يه فاصله 7تا10 متر ديوار جانبي احداث كرد تا از ورود آبهاي سطحي به داخل حوضچه چشمه جلوگيري كرد . از ساختن منازل مسكوني ويا آغل حيوانات در اطراف چشمه بايد خود داري كرد ، حوضچه بايد در يچه آدم روي در بدار ، سرريز مجهز به توري و لوله شستشو نيز باشد .
براي حفاظت چشمه، ساختمان و نحوه جمع آوري آب آن بايد طوري باشد كه آبهاي سطحي براي رسيدن به آب چشمه حداقل در 3 متر عمق نفوذ نمايند همچنين اطراف چشمه و حوضچه جمع آوري آب چشمه حداقل تا 10 متر از وجود حيوانات و خانه ها به دور باشد ( با ايجاد حفاظ مناسب ) ضمناً در اطراف اين ناحيه بايد جويهاي انحرافي حفر گردد تا از ورود و نفوذ آبهاي جاري سطح زمين به داخل حوضچه چشمه جلوگيري شود.
اگر آب چشمه از طبقات آهكي زمين عبور كرده باشد احتمال آلودگي ميكروبي آن وجود دارد زيرا انحلال طبقات آهكي در آب موجب ايجاد مجاري در زمين شده عمل تصفيه ميكروبي طبقات زمين را ضعيف می‌كند.
در بهسازي چشمه، آب را در يك مخزن سيماني جمع آوري كرده و توسط يك لوله خارج می‌سازند و براي جلوگيري از آلودگي هاي سطح زمين مخزن را با مواد غير قابل نفوذ و سپس خاك می‌پوشانند.
در اكثر روستاهاي كشورما كه داراي آب لوله كشي نيستند از آب چشمه ها استفاده می‌نمایند آب چشمه ها غالباً از لحاظ شيميايي مناسب ولي از لحاظ ميكروبي(به جز در مواردي كه بهسازي خوب انجام شده)داراي آلودگي هستند.[/JUSTIFY]

[ameneh]

ممنونم دوستان از راهنمایی هاتون.
اما یک سوال این جا پیش میاد:فعالیت های زراعی و استفاه از کودهای شیمیایی چه تاثیری روی کیفیت اب چشمه می گذارد و با این شرایط برای بهره برداری از چشمه باید چه کار کرد؟؟

[mjsadeh]

[JUSTIFY]

ممنونم دوستان از راهنمایی هاتون.[/JUSTIFY][JUSTIFY]اما یک سوال این جا پیش میاد:فعالیت های زراعی و استفاه از کودهای شیمیایی چه تاثیری روی کیفیت اب چشمه می گذارد و با این شرایط برای بهره برداری از چشمه باید چه کار کرد؟؟

[/JUSTIFY][JUSTIFY]با سلام[/JUSTIFY][JUSTIFY]بنده به شخصه با چنین مشکلی روبرو شدم. اما نه برای چشمه بلکه برای قنات.[/JUSTIFY][JUSTIFY]در قنات: [/JUSTIFY][JUSTIFY]حدالامکان زمین های زراعی بالادست از کود استفاده نکنند![/JUSTIFY][JUSTIFY]آبیاری زمین های بالادست به حداقل ممکن کاهش یابد![/JUSTIFY][JUSTIFY]باید توجه داشت که عمق مادر چاه بسیار مهم و کمک کننده است.[/JUSTIFY][JUSTIFY]بهترین عمل، لوله گذاری جهت انتقال آب از مادر چاه تا محل مظهر قنات (محل مصرف) است.[/JUSTIFY][JUSTIFY]بدین صورت زمین های پائین دست مادر چاه با اطمینان بیشتری می توانند زمین خود را کودپاشی و آبیاری کنند.[/JUSTIFY][JUSTIFY]در این حالت بهسازی اصولی دهانه مادر چاه بسیار حائز اهمیت است بطوریکه اولاً سطح چاه حداقل 0.5 متر بالاتر از کف زمین مزروعی باشد تا در هنگام بارندگی و آبیاری شاهد ورود مستقیم آب آلوده به داخل مادر چاه نباشیم. ثانیاً گلو گذاری اطراف دهانه چاه حداقل به ارتفاع 2-3 متر بسیار کمک کننده خواهد بود و دیگر شرایط بهسازی که خود واقفید. (مصالح مقاوم، درب گذاری چاه و...)[/JUSTIFY][JUSTIFY]حدالمقدور با عنایت به حجم آب و دبی خروجی، توصیه هایی برای ساکنین محل و استفاده کنندگان از آب داشته باشید. [/JUSTIFY][JUSTIFY]فی المثل می توانید توصیه کنید پس از بارندگی یا در حین بارندگی های طولانی مدت از شرب آب تا مدتی بپرهیزند یا اگر منبع آب مطمئن دیگری در دسترس است (حتی در فاصله دورتری از محل سکونت) از آن استفاده کنند. آبیاری زمین های خود را در صورت امکان شبها انجام دهند. آموزش تهیه و استفاده از کلر مادر را به آنها بگوئید. مخصوصاً فرزندان خانواده. و...[/JUSTIFY][JUSTIFY]در مجموع بخاطر اینکه جوامعی که آب شرب آنها از قنات، چشمه و ... تامین می شود، جوامع کوچکی هستند در نتیجه آموزش و کنترل مصرف آب در آن جوامع بسیار راحت خواهد بود. [/JUSTIFY][JUSTIFY]فقط باید همت داشت. [/JUSTIFY][JUSTIFY]امیدوارم برخی از این تجارب برای شما کارایی داشته باشد.[/JUSTIFY][JUSTIFY]موفق باشید.[/JUSTIFY]