خسارتهای خوردگی
ارسال شده: 17 سپتامبر 2009 14:31
[align=justify]آمار و ارقام نشان مي‌دهد كه خسارات سالانه خوردگي بسيار بالا است. خسارات خوردگي برآورد شده در كشورهاي پيشرفته صنعتي حدود 4-2 درصد توليد ناخالص ملي (GNP) آنها مي‌باشد ولي براي كشورهايي نظير ايران كه معمولا از روشهاي پيشگيرانه خوردگي استفاده نمي‌كنند، در بسياري از موارد خسارتها و هزينه هاي ناشي از خوردگي در قالب خرجهاي تعميراتي نهفته است و ميزان خسارات خوردگي مي‌تواند تا 5 درصد توليد ناخالص ملي افزايش یابد كه بر اين اساس خسارت مستقيم خوردگي ايران در سال 1379 معادل 27500 ميليارد ريال بوده است.(برآورد انجمن خوردگی ایران در سال 1380)
خسارات مستقیم خوردگی در ایالات متحده، سالانه 276 میلیارد دلار (1/3% تولید ناخالص ملی) و خسارات سالانه خوردگی در کشتی های آن کشور، 7/2 میلیارد دلار می باشد. ایالات متحده دارای 737 کشتی در دریاچه های بزرگ (Great lakes)، 3368 کشتی در آبهای سرزمینی، 7014 کشتی اقیانوس پیما، 3/12 میلیون قایق تفریحی و 122 کشتی گشت زن در بنادر می باشد. از میزان خسارت خوردگی 7/2 میلیارد دلاری در صنایع کشتی رانی آمریکا، 1/1 میلیارد دلار مربوط به ساخت کشتی های جدید، 810 میلیون دلار مربوط به هزینه های نگهداری و تعمیرات و 790 میلیون دلار خسارت از کار افتادگی در نتیجه خوردگی می باشد. به همين دليل در كشورهاي صنعتي، تحقيقات مطالعات و برنامه‌هاي آموزشي وسيعي در زمينه خوردگي صورت مي‌گيرد.
بر اساس محاسبات انجام شده، خسارات خوردگي به تأسيسات نفتي و ساحلي كشور نسبتاً قابل توجه بوده خصوصاً اينكه تأسيسات مذكور در شرايط شرجي گرم و مستقر در آب مي‌باشند. به عقيده كارشناسان و صاحبنظران معتبر دنيا، خسارات ناشي از خوردگي قابل مقايسه با خسارات ناشي از جنگهاي ويرانگر و بيماريهاي مهلك و عوامل مشابه آن مي‌باشد كه از اين مقدار معمولاً حداقل 15 تا 25 درصد از خسارات قابل اجتناب مي‌باشد.
برخي از محققين، ضرر و زيانهاي ناشي از خوردگي را به سه قسمت اتلاف ماده و انرژي، خسارات اقتصادي و مخاطرات محيط زيست و ايمني تقسيم‌بندي كرده‌اند.
1-4- اتلاف ماده و انرژي
بر اساس آمارها در هر 90 ثانيه يك تن فولاد در اثر زنگ زدگي از بين مي‌رود. انرژي مورد نياز براي توليد يك تن فولاد نيز حدوداً معادل انرژي مصرفي يك خانواده متوسط در عرض سه ماه مي باشد؛ يكي ديگر از مسائلي كه خوردگي موجب مي‌شود، طراحی اضافی (Over design) مي‌باشد يعني انديشيدن و به كار گرفتن فاكتورهاي اضافي در طراحي. برای مثالي از اين نوع مي‌توان به ضخيم‌تر در نظر گرفتن بدنه كشتي‌ها و ضخامت لوله‌ها اشاره کرد. اگر يك لوله 8 اينچي فولادي به طول تقريبي تهران ـ همدان در مقابل خوردگي محافظت شود، ضخامت آن به جاي 322/0 اينچ مي‌تواند به 250/0 اينچ تقليل يابد و اين يعني صرفه‌جويي 3700 تن فولاد و اضافه نمودن گنجايش داخل لوله به ميزان 5 درصد.
2-4- خسارات اقتصادي
خسارات اقتصادی بخش بزرگی از مسائل مربوط به خوردگی را تشکیل می دهند. این خسارات شامل مواردی مانند هزینه های تعویض قطعات و دستگاهها، ماشین آلات یا اجزاء مربوطه، مخارج اعمال روشهای حفاظتی نظیر رنگ آمیزی و تعمیرات و نگهداری یا نصب سیستم های حفاظت کاتدی می شود که می توان آنها را تحت عنوان ”خسارات مستقیم” طبقه بندی نمود. ”خسارات غیر مستقیم” شامل مواردی مانند کاهش راندمان، بدشکلی ظاهری، اتلاف محصولات و غیره می شود.
اقتصاد خوردگي در سالهاي اخير به طور قابل ملاحظه‌اي اهميت پيدا كرده است كه علت آن عمدتاً به خاطر گسترش توسعه و ساخت دستگاهها و تجهيزات نسبتاً جديدي است كه عملكرد و كارايي قابل قبول آنها مستلزم عدم وجود و يا داشتن آهنگ بسيار كم خوردگي در آنها است. بايد توجه داشت كه در بسياري از موارد مانند راكتورهاي اتمي، هواپيماها، تجهيزات اتوماتيك، فضا‌پيماها، صنايع الكترونيك، نيروگاهها و موارد بسيار ديگر، خوردگي مي‌تواند فاجعه آفرين باشد و به همين دليل كنترل دقيق و مستمر آنها ضروري است. ارائه اين مطلب به آن مفهوم نيست كه در موارد ديگر نظير خودروها، مخازن نگهدارنده آب‌گرم و يا سرد، لوله‌هاي قابل انتقال زير‌زميني و غيره، خوردگي اهميت نداشته و يا اينكه خسارات ناشي از آن قابل اغماض باشد. در واقع مجموعه‌اي از همين ضرر و زيانهاي وارده از خوردگي است كه نهايتاً مي‌تواند درصد بالايي از درآمد ملي يك كشور را از بين ببرد.
بر اساس آمار منتشره، ميزان خسارات وارده در اثر خوردگي در آمريكا سالانه بالغ بر 300 ميليارد دلار، در آلمان نزديك به 117 ميليارد مارك و در انگلستان يك ميليارد و سيصد و شصت و پنج ميليون پوند مي‌باشد كه حدود 5/3 % توليد ناخالص ملي آن كشور است.
متأسفانه در ايران برآورد دقيقي از ميزان خسارات خوردگي انجام نشده است و تنها بر اين اساس كه خسارات خوردگي 4 ـ 2 % توليد ناخالص ملي(Gross National Product = GNP) است، طبق آخرين بررسي بر اساس خسارت 4% توليد ناخالص ملي، ميزان 9000 ميليارد ريال به عنوان خسارت سالانه خوردگي در ايران اعلام شده است.
3-4- زيانهاي ايمني و زيست محيطي خوردگي
از موارد بسيار مهمي كه تا به حال در مورد خوردگي چندان مورد توجه قرار نگرفته، يا اگر هم گرفته بنا به دلايلي مسكوت مانده، مصائبي است كه به سبب خوردگي به وجود مي‌آيند. درصد بسيار زيادي از اين قبيل حوادث را مي‌توان پيشگيري نمود و از اتلاف جان و مال و وارد آمدن زيان به محيط زيست جلوگيري كرد. باید اذعان نمود که عدم وجود اطلاعات قابل استناد و پیگیری از حوادث ناشی از خوردگی باعث شده که این قبیل حوادث هر از چندگاهی تجربه شوند و خاطرات تلخی بجای گذارند.
طاهري، رمضانعلي
[/align]
خسارات مستقیم خوردگی در ایالات متحده، سالانه 276 میلیارد دلار (1/3% تولید ناخالص ملی) و خسارات سالانه خوردگی در کشتی های آن کشور، 7/2 میلیارد دلار می باشد. ایالات متحده دارای 737 کشتی در دریاچه های بزرگ (Great lakes)، 3368 کشتی در آبهای سرزمینی، 7014 کشتی اقیانوس پیما، 3/12 میلیون قایق تفریحی و 122 کشتی گشت زن در بنادر می باشد. از میزان خسارت خوردگی 7/2 میلیارد دلاری در صنایع کشتی رانی آمریکا، 1/1 میلیارد دلار مربوط به ساخت کشتی های جدید، 810 میلیون دلار مربوط به هزینه های نگهداری و تعمیرات و 790 میلیون دلار خسارت از کار افتادگی در نتیجه خوردگی می باشد. به همين دليل در كشورهاي صنعتي، تحقيقات مطالعات و برنامه‌هاي آموزشي وسيعي در زمينه خوردگي صورت مي‌گيرد.
بر اساس محاسبات انجام شده، خسارات خوردگي به تأسيسات نفتي و ساحلي كشور نسبتاً قابل توجه بوده خصوصاً اينكه تأسيسات مذكور در شرايط شرجي گرم و مستقر در آب مي‌باشند. به عقيده كارشناسان و صاحبنظران معتبر دنيا، خسارات ناشي از خوردگي قابل مقايسه با خسارات ناشي از جنگهاي ويرانگر و بيماريهاي مهلك و عوامل مشابه آن مي‌باشد كه از اين مقدار معمولاً حداقل 15 تا 25 درصد از خسارات قابل اجتناب مي‌باشد.
برخي از محققين، ضرر و زيانهاي ناشي از خوردگي را به سه قسمت اتلاف ماده و انرژي، خسارات اقتصادي و مخاطرات محيط زيست و ايمني تقسيم‌بندي كرده‌اند.
1-4- اتلاف ماده و انرژي
بر اساس آمارها در هر 90 ثانيه يك تن فولاد در اثر زنگ زدگي از بين مي‌رود. انرژي مورد نياز براي توليد يك تن فولاد نيز حدوداً معادل انرژي مصرفي يك خانواده متوسط در عرض سه ماه مي باشد؛ يكي ديگر از مسائلي كه خوردگي موجب مي‌شود، طراحی اضافی (Over design) مي‌باشد يعني انديشيدن و به كار گرفتن فاكتورهاي اضافي در طراحي. برای مثالي از اين نوع مي‌توان به ضخيم‌تر در نظر گرفتن بدنه كشتي‌ها و ضخامت لوله‌ها اشاره کرد. اگر يك لوله 8 اينچي فولادي به طول تقريبي تهران ـ همدان در مقابل خوردگي محافظت شود، ضخامت آن به جاي 322/0 اينچ مي‌تواند به 250/0 اينچ تقليل يابد و اين يعني صرفه‌جويي 3700 تن فولاد و اضافه نمودن گنجايش داخل لوله به ميزان 5 درصد.
2-4- خسارات اقتصادي
خسارات اقتصادی بخش بزرگی از مسائل مربوط به خوردگی را تشکیل می دهند. این خسارات شامل مواردی مانند هزینه های تعویض قطعات و دستگاهها، ماشین آلات یا اجزاء مربوطه، مخارج اعمال روشهای حفاظتی نظیر رنگ آمیزی و تعمیرات و نگهداری یا نصب سیستم های حفاظت کاتدی می شود که می توان آنها را تحت عنوان ”خسارات مستقیم” طبقه بندی نمود. ”خسارات غیر مستقیم” شامل مواردی مانند کاهش راندمان، بدشکلی ظاهری، اتلاف محصولات و غیره می شود.
اقتصاد خوردگي در سالهاي اخير به طور قابل ملاحظه‌اي اهميت پيدا كرده است كه علت آن عمدتاً به خاطر گسترش توسعه و ساخت دستگاهها و تجهيزات نسبتاً جديدي است كه عملكرد و كارايي قابل قبول آنها مستلزم عدم وجود و يا داشتن آهنگ بسيار كم خوردگي در آنها است. بايد توجه داشت كه در بسياري از موارد مانند راكتورهاي اتمي، هواپيماها، تجهيزات اتوماتيك، فضا‌پيماها، صنايع الكترونيك، نيروگاهها و موارد بسيار ديگر، خوردگي مي‌تواند فاجعه آفرين باشد و به همين دليل كنترل دقيق و مستمر آنها ضروري است. ارائه اين مطلب به آن مفهوم نيست كه در موارد ديگر نظير خودروها، مخازن نگهدارنده آب‌گرم و يا سرد، لوله‌هاي قابل انتقال زير‌زميني و غيره، خوردگي اهميت نداشته و يا اينكه خسارات ناشي از آن قابل اغماض باشد. در واقع مجموعه‌اي از همين ضرر و زيانهاي وارده از خوردگي است كه نهايتاً مي‌تواند درصد بالايي از درآمد ملي يك كشور را از بين ببرد.
بر اساس آمار منتشره، ميزان خسارات وارده در اثر خوردگي در آمريكا سالانه بالغ بر 300 ميليارد دلار، در آلمان نزديك به 117 ميليارد مارك و در انگلستان يك ميليارد و سيصد و شصت و پنج ميليون پوند مي‌باشد كه حدود 5/3 % توليد ناخالص ملي آن كشور است.
متأسفانه در ايران برآورد دقيقي از ميزان خسارات خوردگي انجام نشده است و تنها بر اين اساس كه خسارات خوردگي 4 ـ 2 % توليد ناخالص ملي(Gross National Product = GNP) است، طبق آخرين بررسي بر اساس خسارت 4% توليد ناخالص ملي، ميزان 9000 ميليارد ريال به عنوان خسارت سالانه خوردگي در ايران اعلام شده است.
3-4- زيانهاي ايمني و زيست محيطي خوردگي
از موارد بسيار مهمي كه تا به حال در مورد خوردگي چندان مورد توجه قرار نگرفته، يا اگر هم گرفته بنا به دلايلي مسكوت مانده، مصائبي است كه به سبب خوردگي به وجود مي‌آيند. درصد بسيار زيادي از اين قبيل حوادث را مي‌توان پيشگيري نمود و از اتلاف جان و مال و وارد آمدن زيان به محيط زيست جلوگيري كرد. باید اذعان نمود که عدم وجود اطلاعات قابل استناد و پیگیری از حوادث ناشی از خوردگی باعث شده که این قبیل حوادث هر از چندگاهی تجربه شوند و خاطرات تلخی بجای گذارند.
طاهري، رمضانعلي
[/align]